۱. قَالَ ص: مَنْ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ رُضِيَ بِهِ حَكَماً لِغَيْرِهِ.
امام صادق- كه صلوات خداوند بر او باد- فرمود: هر كس كه در مورد خود رعايت انصاف نمايد به داورى ديگران پذيرفته شود.
۲. وَ قَالَ علیه‌السلام: إِذَا كَانَ الزَّمَانُ زَمَانَ جَوْرٍ وَ أَهْلُهُ أَهْلَ غَدَرٍ فَالطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ عَجْزٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: آنگاه كه روزگار زمانه ستم و مردمش اهل نيرنگ باشند اعتماد به هر كسى درماندگى است.
۳. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا أُضِيفَ الْبَلَاءُ إِلَى الْبَلَاءِ كَانَ مِنَ الْبَلَاءِ عَافِيَةٌ.
امام صادق فرمود: چون بلا بر بلا فزايد (نشانه) رهايى از بلا باشد.
۴. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ صِحَّةَ مَا عِنْدَ أَخِيكَ فَأَغْضِبْهُ فَإِنْ ثَبَتَ لَكَ عَلَى الْمَوَدَّةِ فَهُوَ أَخُوكَ وَ إِلَّا فَلَا.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون خواستى سلامت نفس برادرت را دريابى او را بخشم آر، اگر در رفاقت با تو استوار ماند او برادر تو است، وگرنه برادرت نيست.
۵. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَعْتَدَّ بِمَوَدَّةِ أَحَدٍ حَتَّى تُغْضِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: به رفاقت كسى اعتماد مكن؛ تا او را امتحاناً سه بار به خشم آرى.
۶. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَثِقَنَّ بِأَخِيكَ كُلَّ الثِّقَةِ فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَا تُسْتَقَالُ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: به دوستت اعتماد مطلق مكن زيرا زمين خوردن و از پاى درآمدن بر اثر دلباختگى و اعتماد همه‌جانبه را درمان و جبرانى نباشد.
۷. قَالَ علیه‌السلام: الْإِسْلَامُ دَرَجَةٌ وَ الْإِيمَانُ عَلَى الْإِسْلَامِ دَرَجَةٌ وَ الْيَقِينُ عَلَى الْإِيمَانِ دَرَجَةٌ وَ مَا أُوتِيَ النَّاسُ أَقَلَّ مِنَ الْيَقِينِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: اسلام يک درجه است، و ايمان درجهای است روى اسلام، و يقين درجهاي است روى ايمان، و كمتر كسى به درجه يقين بالا رود.
۸. قَالَ علیه‌السلام: إِزَالَةُ الْجِبَالِ أَهْوَنُ مِنْ إِزَالَةِ قَلْبٍ عَنْ مَوْضِعِهِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بركندن كوه‌ها آسان‌تر از بركندن دل‌ها از جاى خويش است.
۹. قَالَ علیه‌السلام: الْإِيمَانُ فِي الْقَلْبِ وَ الْيَقِينُ خَطَرَاتٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: ايمان در قلب است، و يقين، خطورها (و الهاماتى) است.
۱۰. قَالَ علیه‌السلام: الرَّغْبَةُ فِي الدُّنْيَا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ وَ الزُّهْدُ فِي الدُّنْيَا رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: ميل به دنيا مايه غم و اندوه و بىميلى و زهد به دنيا مايه آسايش دل و پيكر باشد.
۱۱. قَالَ علیه‌السلام: مِنَ الْعَيْشِ دَارٌ يُكْرَى وَ خُبْزٌ يُشْرَى.
امام صادق علیه‌السلام: خوش زيستن داشتن خانهاى اجارهاى و نانى خريدنى است.
۱۲. قَالَ علیه‌السلام: لِرَجُلَيْنِ تَخَاصَمَا بِحَضْرَتِهِ أَمَا إِنَّهُ لَمْ يَظْفَرْ بِخَيْرٍ مَنْ ظَفِرَ بِالظُّلْمِ وَ مَنْ يَفْعَلِ السُّوءَ بِالنَّاسِ فَلَا يُنْكِرِ السُّوءَ إِذَا فُعِلَ بِهِ.
امام صادق علیه‌السلام به دو مرد كه در حضورش نزاع مىكردند فرمود: هان! هر كه با زورگويى پيروزى يابد، پيروزىاش نيكو نباشد و آن كس كه با مردم بدى كند نبايستى از بدى مردم، ناراحت گردد.
۱۳. قَالَ علیه‌السلام: التَّوَاصُلُ بَيْنَ الْإِخْوَانِ فِي الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ التَّوَاصُلُ فِي السَّفَرِ الْمُكَاتَبَةُ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: برقرارى ارتباط بين برادران در وطن، ديدار يکديگر و هنگام سفر، نامه‌نگارى است.
۱۴. قَالَ علیه‌السلام: لَا يَصْلُحُ الْمُؤْمِنُ إِلَّا عَلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ التَّفَقُّهِ فِي الدِّينِ وَ حُسْنِ التَّقْدِيرِ فِي الْمَعِيشَةِ وَ الصَّبْرِ عَلَى النَّائِبَةِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: مؤمن جز به سه خصلت نيک نشود: فهم در دين، اندازهدارى نيكو در زندگانى و بردبارى بر ناگوارى.
۱۵. وَ قَالَ علیه‌السلام: الْمُؤْمِنُ لَا يَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا يَفْضَحُهُ بَطْنُهُ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بر مؤمن، عورتش چيره نگردد و شكمش او را رسوا نسازد.
۱۶. قَالَ علیه‌السلام: صُحْبَةُ عِشْرِينَ سَنَةً قَرَابَةٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هم‌نشينى بيست ساله (به‌منزله) خويشاوندى است.
۱۷. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَصْلُحُ الصَّنِيعَةُ إِلَّا عِنْدَ ذِي حَسَبٍ أَوْ دِينٍ وَ مَا أَقَلَّ مَنْ يَشْكُرُ الْمَعْرُوفَ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: احسان نسزد مگر نسبت به كسى كه عيالوار يا دين‌دار است. و چه كم كسى باشد كه احسان را سپاس دارد.
۱۸. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّمَا يُؤْمَرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يُنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مُؤْمِنٌ فَيَتَّعِظُ أَوْ جَاهِلٌ فَيَتَعَلَّمُ فَأَمَّا صَاحِبُ سَوْطٍ وَ سَيْفٍ فَلَا.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: به راستى مؤمن [چون] امر به معروف شود يا نهى از منكر گردد پند پذيرد يا نادان ياد گيرد ولى آن كه تازيانه و شمشير دارد [پند يا آموزش] قبول نكند.
۱۹. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّمَا يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مَنْ كَانَتْ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا يَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا يَنْهَى عَادِلٌ فِيمَا يَأْمُرُ عَادِلٌ فِيمَا يَنْهَى رَفِيقٌ بِمَا يَأْمُرُ رَفِيقٌ بِمَا يَنْهَى.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: تنها كسى مىتواند امر به معروف كند يا نهى از منكر نمايد كه داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مىكند و از آنچه نهى مىنمايد آگاه باشد، عادلانه امر كند و نهى نمايد، با مهربانى و نرمی امر و نهى كند.
۲۰. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَكَانَتْ عَلَيْهِمْ نِعْمَةً.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند بخشش‌هایی به مردمى داد و شكرش نكردند و آن نعمت‌ها وبال آنها شد، و مردمى را به مصيبت‌ها گرفتار كرد و صبر كردند، و بلاها براى آنها نعمت شد.
۲۱. قَالَ علیه‌السلام: صَلَاحُ حَالِ التَّعَايُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْءُ مِكْيَالٍ ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى به پيمانهاى پر ماند كه دو سوم آن هوش و زيركى؛ و يک سومش ناديده گرفتن و تجاهل است.
۲۲. قَالَ علیه‌السلام: مَا أَقْبَحَ الِانْتِقَامَ بِأَهْلِ الْأَقْدَار.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: انتقام‌جویى قدرتمندان چه زشت است.
۲۳. قِيلَ لَهُ مَا الْمُرُوَّةُ فَقَالَ علیه‌السلام: لَا يَرَاكَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لَا يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكَ.
پرسيدند: مردانگى چيست؟ فرمود: خدا تو را آنجا كه منع كرده نبيند و آنجا كه امر كرده گم نكند.
۲۴. قَالَ علیه‌السلام: اشْكُرْ مَنْ أَنْعَمَ عَلَيْكَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَكَرَكَ فَإِنَّهُ لَا إِزَالَةَ لِلنِّعَمِ إِذَا شُكِرَتْ وَ لَا إِقَامَةَ لَهَا إِذَا كُفِرَتْ وَ الشُّكْرُ زِيَادَةٌ فِي النِّعَمِ وَ أَمَانٌ مِنَ الْفَقْرِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: سپاس آن كس كه نعمتت داده بگذار، و بر كسى كه شكرت گفت نعمت بخش، كه نعمت‌ها با شكرگزارى مستدام شود، و با كفران و ناسپاسى زوال پذيرد، و حقّشناسى و سپاس‌گزارى نعمت را افزون كند، و ايمنى و پناه از فقر باشد.
۲۵. قَالَ علیه‌السلام: فَوْتُ الْحَاجَةِ خَيْرٌ مِنْ طَلَبِهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ أَشَدُّ مِنَ الْمُصِيبَةِ سُوءُ الْخُلُقِ مِنْهَا.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: از دست دادن حاجت و نياز، از تقاضاى به نااهل خوشتر است، و دشوارتر از گرفتارى بدخویی ناشى از آن گرفتارى است.
۲۶. سَأَلَهُ رَجُلٌ أَنْ يُعَلِّمَهُ مَا يَنَالُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا يُطَوِّلَ عَلَيْهِ «۴» فَقَالَ ع لَا تَكْذِبْ.
مردى از آن حضرت (امام صادق علیه‌السلام) درخواست كلامى كوتاه نمود كه حاوى خير دنيا و آخرت باشد، فرمود: دروغ مگو.
۲۷. قَالَ علیه‌السلام: الدَّيْنُ غَمٌّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بدهكارى اندوه شب است و خوارى روز.
۲۸. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْيَاكَ فَاتَّهِمْ دِينَكَ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون كار دنيايت را نيكو و مرتّب و روبه‌راه ديدى به دين و آئين خود بدگمان شو.
۲۹. قَالَ علیه‌السلام: بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُمْ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: با پدران خود خوش‌رفتارى كنيد تا مشمول خوش‌رفتارى فرزند خود گرديد، و نسبت به زنان مردم رعايت عفّت و پاكدامنى بنمایيد تا زنانتان عفيف و پاكدامن گردند.
۳۰. قَالَ علیه‌السلام: مَنِ ائْتَمَنَ خَائِناً عَلَى أَمَانَةٍ لَمْ يَكُنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ ضَمَانٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هر كه خائنى را امانت‌دار امانتى كند، او را نزد خدا ضمانتى نباشد.
۳۱. قَالَ علیه‌السلام: الْحَيَاءُ عَلَى وَجْهَيْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِيمَانٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: حيا دو گونه است: يكى ضعف و ناتوانى است، و ديگرى نيرومندى و اسلام و ايمان.
۳۲. قَالَ علیه‌السلام: تَرْكُ الْحُقُوقِ مَذَلَّةٌ وَ إِنَّ الرَّجُلَ يَحْتَاجُ إِلَى أَنْ يَتَعَرَّضَ فِيهَا لِلْكَذِبِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: رعايت نكردن حقوق زبونى است، و مرد را براى پوزش‌خواهى به دروغ وامىدارد.
۳۳. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا سَلَّمَ الرَّجُلُ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ مِنَ الْقَوْمِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: يک نفر كه از ميان جمعى سلام كند از همه كافى است، و يكى هم كه از جمعى جواب گويد كفايت كند.
۳۴. قَالَ علیه‌السلام: السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِيضَةٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: سلام مستحب است و جواب سلام واجب.
۳۵. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ بَدَأَ بِكَلَامٍ قَبْلَ سَلَامٍ فَلَا تُجِيبُوهُ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هر كه پيش از سلام آغاز سخن كند جوابش نگویيد.
۳۶. قَالَ علیه‌السلام: تَصَافَحُوا فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالسَّخِيمَةِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: به هم دست بدهيد كه كينه را می‌برد.
۳۷. قَالَ علیه‌السلام: اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ وَ دَعْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: از خدا اندكى هم كه باشد، پروا كنيد، ميان خود و خدا پردهاى، هر چند نازک، بگذاريد.
۳۸. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ مَلَكَ نَفْسَهُ إِذَا غَضِبَ وَ إِذَا رَغِبَ وَ إِذَا رَهِبَ وَ إِذَا اشْتَهَى حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: آن كس كه گاه خشم، طمع، ترس، و شهوت خويشتندار باشد، خدا بدنش را بر آتش حرام كند.
۳۹. قَالَ علیه‌السلام: الْعَافِيَةُ نِعْمَةٌ خَفِيفَةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِيَتْ وَ إِذَا عُدِمَتِ ذُكِرَتْ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: عافيت نعمتى سبک‌وزن است، تا هست فراموش مىشود، و چون رفت به ياد مىآيد.
۴۰. قَالَ علیه‌السلام: لِلَّهِ فِي السَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّفَضُّلِ وَ فِي الضَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّطَهُّرِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداى را در حال گشايش، نعمت احسان و تفضل است، و در سختى نعمت پاكى [از گناه].